بازگشت
گرجستان، ميدان رقابت هاي قدرت هاي بزرگ
محمد اسحاق فياض محمد اسحاق فياض

دركنار بازي هاي المپيك داغترين تحولات سياسي و نظامي درگيري هاي خونين در قفقازاست و اين درگيري ها سبب گرديده كه گرجستان اعلام كند ممكن ازرقابت هاي المپيك پكن كنار برود.

هرچند كه از روز شنبه به بعد از شدت درگيري ها در اوستياي جنوبي كاسته شده است و نيروهاي روسي تمامي اين منطقه خود مختار را به تصرف خود درآورده است. وزارت داخله گرجستان روزیکشنبه رسما اعلام كرد كه نیروهای این کشور از منطقه اوستیای جنوبی عقب نشيني كرده است. ایگور کوناشنکوف معاون فرمانده کل نیروهای زمینی روسیه نيز گفته است كه یگان های ارتش 58 وزارت دفاع روسیه وارد تسخینوالی پایتخت جمهوری برسمیت شناخته نشده اوستیای جنوبی شده اند واکنون مراکزی که از آنجا نیروهای گرجی به مواضع پاسداران صلح روسي و تسخینوالی شلیک می کردند؛ اين مناطق را تحت کنترل خود گرفته اند.

وزارت حوادث غیر مترقبه روسیه، بیمارستانی سیار و نیز پزشکان و امدادگران را برای کمک به پناهندگانی که از اوستیای جنوبی به اوستیای شمالی كه جزء خاك روسیه است،اعزام كرده اند وگروه هایی داوطلب به جستجوی افراد زخمی می پردازند. افراد بسیاری كشته و آواره شده اند وخانه های آنها ویران شده و جایی برای رفتن ندارند.

اين تلاش ها حكايت از آرامش و برقراري امنيت دراين منطقه دارد، اما تحولات و موضع گيري هاي سياسي نشان مي دهد كه بحران نظامي كه طي چند روز پيش در اين منطقه آغاز شده بود، تنش هاي سياسي و رقابت هاي قدرت هاي بزرگ را در منطقه قفقاز چند برابر افزايش خواهد داد و نيز تصرف تسخينوالي توسط ارتش روسيه به معني پايان درگيري ها دراين منطقه نيست، بلكه درگيري هاي پراكنده همچنان در بعضي از مناطق ادامه دارد و از سوي ديگرروزيك شنبه جبهه ديگري عليه گرجستان از منطقه جدايي طلب ديگر گرجستان گشوده شده است. ابخازيا يكي ديگر از مناطق جدايي طلب است كه عليه ارتش گرجستان اعلام جنگ كرده است.

سرگی شامبا وزیر امور خارجه منطقه جدایی‌طلب آبخازی اعلام کرد، جدایی طلبان آبخازی روز شنبه عملیات نظامی خود را برای بیرون راندن نیروهای گرجی از گردنه کودوری آغاز کرده‌اند.بااين نبرد جبهه جدیدی در برابر نیروهای گرجی باز می‌شود. روسيه با استفاده از اين فرصت نيروهاي خود را در ابخازيا نيز تقويت كرده است و اكنون نيروهاي ابخازي با حمايت روسيه نبرد هاي منظم و چريكي را عليه ارتش گرجستان آغاز كرده اند. طبق گفته منابع گرجستاني  روسیه شش هزار سرباز به اوستیای جنوبی فرستاده و چهار هزار سرباز دیگر از راه دریا وارد منطقه جدایی طلب آبخاز کرده است و اين نشان مي دهد كه نبرد نتنها دراين منطقه پايان يافته بلكه احتمال شعله ورشدن جنگ هاي ديگري در اين منطقه مي رود. بخصوص آن كه قدرت هاي بزرگ آشكارا در موضع گيري هاي سياسي شان بر افزايش اين تنش ها دامن مي زنند. یکی از مشاوران امنیت ملی جورج بوش، رئیس جمهور آمریکا، گفته است که آقای بوش از آنچه کشورش اقدامات خطرناک و نامتناسب روسیه در درگیری با گرجستان می داند، ابراز انزجار کرده است. ادامه حملات روسیه علیه گرجستان، تاثیری چشمگیر و درازمدت بر روابط دو کشور آمریکا و روسیه برجای خواهد گذاشت. همچنین، یک هیات بلندپایه از سوی اتحادیه اروپا و آمریکا به منظور تلاش برای برقراری فوری آتش بس به گرجستان سفر کرده است. در همین حال، وزارت خارجه اوکراین تهدید کرده است که از بازگشت ناوهای جنگی روسیه به پایگاهشان در دریای سیاه (سواستوپل)، جلوگیری خواهد کرد. بندر سواستوپل، به کشور اوکراین تعلق دارد که مورد استفاده روسیه و اوکراین است. اتحاديه اروپا نيز نيز نسبت به اقدامات روسيه در قفقاز هشدار داده است.در كنار اين تحول ولادیمیر پوتین نخست وزیر روسیه در یک سخنرانی تند و صریح، از اقدامات نیروهای گرجستان در قبال مردم اوستیای جنوبی به عنوان نسل کشی یاد کرد.آقای پوتین گفت گرجستان در پی "ماجراجویی های خونین" است و از اقدام نظامی مسکو برای دخالت مستقیم در مناقشه گرجستان با این استان جدایی طلب دفاع کرد.

به هرحال اكنون تنش هاي سياسي و نظامي در منطقه قفقاز از تنش هاي منطقه اي فراتر رفته و قدرت هاي بزرگ جهان آشكارا خود را دراين رقابت ها سهيم مي دانند.

بسياري از كارشناسان سياسي اين سئوال را مطرح مي كنند كه چه كسي در روز هاي اخير مرتكب اشتباه شده است كه بحران فعلي را در گرجستان به وجود آورده است؟  هرچند كه هر تحول سياسي و نظامي  وابسته به پس منظر هاي گذشته است امابرخي از كارشناسان نقش رئيس جمهور گرجستان  را دراين اشتباه برجسته مي داند. زيرا وي بدون اين كه موقعيت جغرافيايي خود را در نظر داشته باشد دست به يكسري اقدامات تحرك آميززد كه اكنون حتي ممكن است تماميت ارضي گرجستان را به خطر مواجه سازد. عامل اصلي اشتباه وي اتكار بيش از حد به غرب و حمايت هاي كشورهاي مانند اكراين و لهستان بود، در حالي كه  دولت هاي اين دوكشور نيز با روسيه باچالش هاي فرواني روبرو است.

اگر به پسمنظر تحولات سياسي در گرجستان توجه شود، گرجستان مسير سياسي را مي پيمايد كه از آينده روشني برخوردار نيست. گرجستان بعد از استقلال از شوروی سابق با چند چالش اساسی ارضی و استقلال طلبی مواجه شد و چند منطقه از این کشورجدا شدند که عبارت بودند از : آبخازیا ، آجاریا و اوستیای جنوبی . گرجستان در دوران شوارد نادزه برای اولین بار با مسئله ی اوستیای جنوبی مواجه شد و عملا در این راستا با اوستیای جنوبی  وارد جنگ شد. سرانجام با مداخله ی  شورای امنیت سازمان ملل متحد  و نیروهای بین المللی درمنطقه خاتمه یافت . بعد از این برهه اوستیای جنوبی تا حد زیادی از کنترل دولت مرکزی گرجستان خارج شد و به سمت و سوی استقلال ونزدیک گرديد و اين منطقه هر چه بیشتربه سمت سیاست های مسکو حرکت کرد اما تازماني كه گرجستان از روسيه كاملا روي برنتافته بود زمينه هاي تزجيه طلبي كمتر دراين مناطق ديده مي شد. امابعد از سقوط دولت شواردنازه به واسطه ی انقلاب نارنجی در این کشور و روی کار آمدن ساکاشویلی گرجستان به سوي كشور هاي غربي آغوش گشود و در سايه حمايت هاي غربي بار دیگر بحث الحاق این نواحی به گرجستان مطرح شد و ساکاشویلی وعده داد که نسبت به این مسئله قاطعانه اقدام نماید و ازهمان زمان به بعد بحث حمله ی نظامی به اين منطقه از سوی دولت تفلیس مطرح گرديد. بسیاری از تحلیل گران مسائل قفقاز گرایشات غرب گرایانه ی ساکاشویلی را یکی از دلایل بحران کنونی  می دانند . ساکاشویلی چندی پیش طی یک سری اظهارات رسمی و دیدارهای دیپلماتیک ،  خواستار پیوستن کشورش به سازمان ناتو شده بود و این امر نارضایتی های مقامات کرملین را بر انگیخت . اوج این مشکل زمانی بروز کرد که گرجستان به نحوی آمادگی خود را برای استقرار موشک های آمریکا درخاک خود اعلام کرد و پس از مدتی از بروز بحران ، اوکراین اقدام به ارسال کمک های نظامی به گرجستان نمود و همین امر باعث شد که روسیه  نیز عملا  به مداخله دربحران کنونی به نفع اوستیای جنوبی اقدام نماید.  

آمریکایی ها و ناتو هیچ گاه تمایل خود را برای حضور نظامی درمناطق آسیای میانه و قفقاز پنهان نکرده اند. حمایت هایی اين كشورها ازدولت ساکاشویلی به نارضایتی هر چه بیشتر  روس ها منجر شد و روس ها را به واکنش در این مسائل واداشت  و در این راستا گرجستان در بهار سال 2008 اقدام به مانورهای نظامی متعددی در منطقه کردند که  به اعتقاد کارشناسان مسائل روسیه این اقدامات جز واکنش در برابر سیاست های آمریکا و  ساکاشویلی درمنطقه ی قفقاز نبوده است . به همين دليل روسها در يك عمل واكنشي مناسبات خود را با اوستیای جنوبی به طرز چشمگیری افزایش داد. وبه  حمایت های فراوان روسیه  از مقامات حاکم بر اوستیای جنوبی منجر شد . لذا درست در روز دوم عملیات نظامی گرجستان علیه اوستیای جنوبی ارتش روسیه وارد عمل شد و نیروهای گرجی را به عقب نشینی واداشت . در شرایط کنونی اوضاع منطقه کاملا نظامی شده است و دولت گرجستان بااعلام حالت فوق العاده مشغول دفع تهاجمات نیروهای روسی است.

قراربرخي از گزارش ها اکنون جنگ در خاک گرجستان ادامه دارد و خبرهایی نیز حاکی ازنزدیک شدن دامنه ی درگیری ها به حومه ی تفلیس گزارش شده است . تلاش های دیپلماتیک هم تا کنون به جایی نرسیده اند و جلسه ی دیروز شورای امنیت سازمان ملل متحد که در همین راستا برگزار شده بود عملا بی نتیجه به پایان رسید .

مشكل اساسي جدايي در گرجستان اين است كه جدايي طلبان و نيز دولت گرجستان بجاي آن كه خود سرنوشت شان را در دست خود شان تعيين كنند خود را وابسته كشورها وقدرت هاي خارجي كرده اند و بازي هاي موجود دراين منطقه در واقع تحت تاثير اين رقابت هاي قرار گرفته است و اين مردم بي گناه ابخازي اوستياي جنوبي و گرجستان است كه قرباني اين  رقابت ها مي گردد.


August 18th, 2008


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسایل بین المللی